Nu de koudste periode van het jaar er weer aan komt leek het me goed om eens te schrijven over paarden en kou. Veel paarden staan in de winter met een deken op, omdat ze geschoren zijn of omdat ze het volgens de eigenaar 'koud' hebben. Maar heeft je paard het wel koud? En wanneer is het wel 'goed' om een deken op te leggen?
Geschiedenis
De evolutie van het paard heeft plaatsgevonden is een veel kouder klimaat dan die van de mens. Mensen zijn gebouwd om warmte snel af te kunnen staan, daarentegen zijn paarden gemaakt om juist warmte te produceren en deze warmte ook vast te houden. Een paard heeft een grotere inhoud/oppervlakte verhouding, hierdoor raakt het per kilo lichaamsgewicht dus minder warmte kwijt dan wij als mens. Daarnaast zijn de ledematen van het paard aangepast aan de kou. Paardenbenen bevatten minder spieren, hierdoor hebben de benen veel minder bloed nodig en koelt het bloed dus ook minder af. Door het lagere metabolisme in de benen hebben paardenbenen dus ook minder moeite met lage temperaturen. Ook de neuzen van paarden zijn speciaal 'gemaakt' om lucht op te warmen, ze verliezen dus ook weinig warmte via de longen.
De wintervacht
Tijdens de herfst begint het paard het het aanmaken van zijn wintervacht. De dikte hiervan is afhankelijk van het temperatuurverloop. Tot midden december wordt de wintervacht nog aangepast aan de bijbehorende temperaturen! De vacht bestaat uit verschillende type haren:
- Fijne haren: isolatie
- Stugge haren: fijne isolatieharen overeind houden
- Speciale haren om regen te weren
Het is belangrijk je paard niet overmatig te wassen met shampoos, hiermee spoel je de vetlaag, welke werkt als isolatie, weg. Ook (teveel) borstelen kan de structuur van de vacht veranderen. Een 'gezonde' vacht is zeer goed bestand tegen de regen en zorgt ervoor dat de huid droog blijft! Bij dalende temperaturen wil het paard meer gaan eten om dat isolerende vetlaagje op te bouwen, ook zijn metabolisme gaat langzaam omhoog. Dit betekent dus dat het paard steeds meer warmte gaat produceren en bezig is met het opbouwen van isolatielaagjes.
Aanpassing
Weinig paardenhouders zijn zich bewust van het aanpassingsvermogen van paarden bij koude temperaturen. Om als paard te kunnen overleven wordt de interne lichaamstemperatuur binnen een klein bereik gehouden, namelijk tussen de 37,2 en 38 graden. Er is onderzocht dat paarden zich het prettigst voelen tussen -5 en 15 graden celsius, dit noem je de thermo-neutrale zone. Bij geschoren paarden ligt dit anders, namelijk vanaf 10 graden celcius. Volgens de Sectorraad Paarden ligt de comfortzone van het paard tussen de +5 en +25 graden, zij hebben middels deze waarden een protocol extreme weersomstandigheden opgesteld (https://sectorraadpaarden.nl/wp-content/uploads/2020/06/Protocol-extreme-temperaturen-voor-paarden-versie-23-6-2020-def..pdf).
Een paard heeft een grote lijst met nood-aanpassingen om zijn lichaamstemperatuur snel omhoog te krijgen.
- Bibberen: snel opeenvolgende spiercontracties (aanspanning van spieren). Het gebruik van spieren produceert warmte. Omdat een paard beschikt over een enorme spiermassa is het erg efficiënt om te bibberen!
- Vacht haren rechtop: het paard kan zijn haren wat rechtop zetten voor een betere isolatie
- Bloedvaten afsluiten: tijdens de kou kan een paard bloedvaten vlak onder de huid afsluiten. Dit zorgt ervoor dat het bloed dieper in de huid blijft stromen richting de longen. Het bloed dat terugstroomt wordt omgeleid en stroomt zo om de slagaderen heen. Dit zorgt ervoor dat het terugkerende bloed eerst opgewarmd wordt voordat het teruggaat naar het hart en de longen.
- Een verhoogd metabolisme: een paard kan meer cortisol produceren, hierdoor gaan de bloeddruk, de hartslag en het algeheel metabolisme omhoog bij (teveel) kou.
- Bloed van slagaderen naar aderen: het paard kan bloed van de slagaderen rechtstreeks naar de aderen laten terugstromen. Dit is belangrijk om de benen tegen eventuele bevriezing te beschermen en het warmteverlies te beperken. De lichaamscellen in de benen krijgen hierdoor tijdelijk geen voeding meer, het bloed wordt alleen gebruikt om de benen op te warmen.
Feitjes over natheid, kou en warmte
De informatie onder dit kopje is nuttig om te weten voordat je onderstaand stukje leest. Vanuit de natuurkunde zijn er feiten wat betreft natheid, kou, warmte etc. Allereerst: iets dat nat is, is niet persé koud. Kou ontstaat pas bij verdamping. Deze verdamping gaat sneller bij aanwezigheid van een luchtstroom. Iets wat nat is maar niet kan verdampen, koelt dus niet af... Het drogen kan dus door verdamping, maar ook door het afvoeren van water (zoals afdrogen. Bij afdrogen krijg je alleen niet het afkoelende effect zoals genoemd bij verdamping. Als laatst heeft de vacht van het paard een capillaire werking, dit betekent dat de kleine ruimte tussen de haartjes vocht opzuigt.
Wel of geen deken?
Ten eerste is het belangrijk om te weten dat paarden het zeker wel koud kunnen hebben. Toch komt het in Nederland nauwelijks voor dat ongeschoren paarden het koud krijgen, door onze milde winters. De enige goede manier om te controleren of je paard het (te) koud heeft is het meten van zijn temperatuur.
Wanneer je een ongeschoren paard een deken op doet druk je de haren plat. Je drukt als het ware de isolatielaag weg. Veel paarden krijgen ook na een training een deken op, zoals bij het vele zweten een zweetdeken. Zweten is bedoeld om het lichaam af te koelen. Het zweet verdampt en daarom koelt het bloed de huid af. Het bloed circuleert door het hele lichaam waardoor de gehele lichaamstemperatuur dus weer daalt. Bij het gebruik van een deken ga je de verdamping tegen en blijven de spieren dus warm. Je kunt je paard dus het beste zonder deken uitstappen!
Bij een geschoren paard is dit een ander verhaal. Je hebt de natuurlijke isolatie weggehaald. Daarom hebben geschoren paarden wel een deken nodig, vanaf ongeveer 10 graden Celsius. Dit verschilt per paard! Wanneer je je paard ziet rillen is het wel aan te raden een deken op te leggen.
Reactie plaatsen
Reacties